Muziek maakt een uitvaart af. Er klinkt een lied dat een herinnering oproept. Een rake songtekst verwoordt wat je wil zeggen – maar waar je nu even niet de woorden voor hebt. Nog één keer klinkt de band waar hij/zij zo graag naar luisterde.

Zonder muziek wordt afscheid nemen moeilijker of zelfs ongemakkelijk – een enkele respectvolle stilte daargelaten.  Muziek legt de verbinding tussen hart en hoofd.
Wat is er veel mogelijk qua muziek! Ik zie een nieuwe trend en ben daar enthousiast over.

Kende jij de uitvaartmuzikanten al? Het is nog eerder uitzondering dan regel, maar ik verwacht dat dit de komende jaren zal verschuiven. Uitvaartmuzikanten spelen en zingen live tijdens de bijeenkomst en jij kunt aangeven welke liederen zij zingen. Het maakt nogal verschil of je muziek van een cd of naar een optreden luistert. Live muziek brengt verbinding tussen de aanwezigen en raakt mensen. Zomaar begint er iemand zachtjes mee te zingen. Een nieuwe vorm van samenzang.

Samenzang is een klassiek woord dat je in de liturgie van een kerkelijke uitvaart tegenkomt. Onder begeleiding van een orgel of piano wordt je geacht samen een lied te zingen. Het geeft mij steeds vaker een ongemakkelijk gevoel. Want de doorgaans inmiddels onkerkelijke kinderen, die nu voor vader of moeder een kerkelijke uitvaart moeten voorbereiden kiezen vaak voor ‘oude krakers’ als bijvoorbeeld ‘Veilig in Jezus’ armen’. Die zijn hen nog bekend. Die werden er gezongen toen zij nog bij de kerk betrokken waren. Inmiddels is de muziekpraktijk in de kerkdienst jaren verder. Ik zie aanwezigen bij de uitvaart – doorgaans ook niet-kerkelijk meer – de krakers schoorvoetend meezingen. Ook zij kennen ze nog wel. Maar zo blijft het oubollige imago van een kerkelijke uitvaart ten onrechte bestaan. Kiest een familie voor moderne christelijke liederen, dan is er weer het probleem dat veel bezoekers de melodie niet kennen. Niet mee kunnen zingen bij een samenzang is vervreemdend en dat is nu juist niet de functie van muziek bij een uitvaart.

Recent was ik uitvaartspreker bij enkele afscheidsbijeenkomsten waarin muziek een nieuwe rol speelde. Zo draaide er gedurende een gehele plechtigheid een klassiek muziekstuk. Wanneer iemand het woord nam, nam het volume wat af. Was er een stilte, dan ging het volume iets omhoog. Nooit eerder sprak ik met achtergrondmuziek een levensverhaal en bezinningsmoment uit, maar het ging prima. En het deed recht aan de plaats die dit muziekstuk had gespeeld in met name de laatste levensdagen.

Bij een andere gelegenheid werden we verrast door muziek op de begraafplaats. Bij het graf stond een muziekinstallatie opgesteld en aangekomen bij de ingang van de begraafplaats kwamen ons al lieflijke tonen tegemoet van opnieuw een muziekstuk; lievelingsmuziek van de overledene. Het gaf me kippenvel om onder die muziek met z’n allen richting het graf te lopen en de kist te plaatsen.

De inzet van uitvaartmuzikanten en diverse technische mogelijkheden qua muziek zijn vaak nog onbekend.  Inmiddels heb ik aan de informatiemap van Praktijk Pauwenveer flyers toegevoegd van uitvaartmuzikanten waarmee ik graag samen werk.

Ik vind deze trend een overweging waard. Maar samenzang mag natuurlijk ook (nog).

Arie de Winter.